Koniec wykorzystywania przewagi kontraktowej czyli co mały może zrobić dużemu gdy duży jest nieuczciwy

Od 12 lipca 2017r. obowiązują przepisy ustawy z 30 listopada 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Ustawa ta ma na celu ograniczenie nieuczciwych praktyk handlowych na rynku dostaw surowców rolnych i żywności.

Ustawa wkracza w relacje między firmami prowadzącymi obrót produktami rolnymi i spożywczymi. Nowe przepisy dotyczą zarówno przedsiębiorców wpisanych do CEIDG, KRS jak i też rolników, którzy prowadzą działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa.

Ochrona przewidziana w nowych przepisach obejmuje wyłącznie obrót produktami rolno - spożywczymi. Są to przeznaczone do spożycia przez ludzi produkty:

- nieprzetworzone (owoce, mięso)

- częściowo przetworzone (mięso poporcjowane),

- przetworzone (miody, wędliny, mąka)

Postanowienia Ustawy nie są objęte pasze, czy rośliny przed dokonaniem zbiorów.

Nowe przepisy będą miały zastosowanie wyłącznie gdy łączna roczna wartość obrotów między stronami umowy przekroczy 50 tys. zł, a roczny obrót przedsiębiorcy podejrzanego o nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej przekroczy 100 mln zł.

Z przewagą kontraktową mamy do czynienia w dwóch sytuacjach:

1. nabywcy względem dostawcy, w której dla dostawcy nie istnieją wystarczające i faktyczne możliwości zbycia produktów rolnych lub spożywczych do innych nabywców oraz występuje znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym na korzyść nabywcy,
2. dostawcy względem nabywcy, w której nabywca nie ma alternatywnego źródła dostawy innego, niże dostawca produktów rolnych lub spożywczych od innych dostawców oraz występuje znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym na korzyść dostawcy.

Samo istnienie przewagi kontraktowej jest nie zabronione. Przepisy zabraniają jedynie nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej. Takie nieuczciwe praktyki handlowe polegają na narzucaniu nierównoprawnych warunków umów. Kilka typowych przykładów takich działań:

1. nieuzasadnione rozwiązanie umowy lub zagrożenie rozwiązaniem umowy,
2. przyznanie wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia,
3. uzależniania zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy,
4. nieuzasadnione wydłużaniu terminów płatności za dostarczone produkty rolne lub spożywcze,

W praktyce dostawcy sektora rolno-spożywczego spotykają się najczęściej z następującymi procederami: wymuszanie poziomu cen zakupu, wymuszanie opłat za powierzchnię ekspozycyjną i sprzedażową, za elektroniczną wymianę dokumentów handlowych, za usługi reklamowe, za przeprowadzenie akcji okolicznościowej,narzucanie wzorów umów.

Postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową wszczynane jest z urzędu przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKIK). Każdy może zgłosić prezesowi UOKiK podejrzenie stosowania wobec niego praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Zgłoszenie takiego zawiadomienie niezobowiązuje organu do wszczęcia postępowania.

Gdy takie postępowanie wyjaśniające zostanie wszczęte i przeprowadzone, prezes UOKIK:

• wyda decyzji uznającą praktykę za nieuczciwie wykorzystującą przewagę kontraktową, nakazującej jej zaniechania i nakładającej karę pieniężną, albo
• umarza postępowanie i tym samym odstępuje od nałożenia kary, albo
• wydaje decyzję zobowiązującą – w porozumieniu z przedsiębiorcą UOKiK zobowiązuje przedsiębiorcę do spełnienia określonych warunków, wskazując termin ich wykonania.

Za naruszenie przepisów nowej ustawy prezes UOKiK może nakładać kary pieniężne (w niektórych sytuacjach również wówczas gdy naruszenie przepisów nie było umyślne).

Kary będą dotkliwe nie tylko z uwagi na ich wysokość, ale również z tego powodu, że krąg adresatów kar jest wyjątkowo szeroki – może nim być:

1. dostawca albo nabywca, jeżeli choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej (w wysokości nie większej niż 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary),
2. przedsiębiorca, wobec którego została wydana decyzja, postanowienie lub wyrok sądowy, jeżeli opóźnia się w ich wykonaniu (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 10 tys. euro za każdy dzień opóźnienia),
3. przedsiębiorca kontrolowany, który uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli, w tym nie udziela żądanych informacji (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 50 mln euro),
4. przedsiębiorcę, jeżeli choćby nieumyślnie nie przekazał informacji lub dokumentów żądanych przez UOKiK bądź udzielił nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 50 mln euro),
5. osoba pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy, jeżeli osoba ta umyślnie albo nieumyślnie nie wykonała wyżej wymienionych decyzji, postanowień lub wyroków, uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli, w tym nie wykonuje obowiązków w czasie kontroli (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw),
6. osoba upoważniona przez przedsiębiorcę kontrolowanego – za udzielenie w toku kontroli nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd żądanych informacji, uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenia kontroli, za niewykonanie obowiązków w czasie kontroli lub uniemożliwianie albo utrudnianie okazania dokumentów (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw),
7. pracownikprzedsiębiorcy kontrolowanego – za uniemożliwianie lub utrudnianie okazania dokumentów (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw),
8. świadek i biegły – za nieuzasadnioną odmowę zeznań/złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo/opóźnienie złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo na wezwanie UOKiK (w wysokości maksymalnej 5 tys. zł).

 

 

Adam Kuźma / Radca Prawny /