Przepisy chroniące tzw. sygnalistów

Z dniem 17 grudnia 2021 roku w całej Unii Europejskiej zaczęły obowiązywać przepisy chroniące tzw. sygnalistów – czyli osób, które zgłaszają w ramach swojego pracodawcy (albo poza pracodawcą nieprawidłowości mające miejsce w miejscu pracy, w środowisku zawodowym lub takie, za które odpowiedzialny jest pracodawca.

Na gruncie nowej Dyrektywy, takie osoby będą podlegały ochronie, jeżeli dokonają zgłoszenia dotyczącego naruszenia w określonej dziedzinie prawa jednym z przewidzianych kanałów, a zgłoszenie to będzie oparte na uzasadnionej podstawie, że informacje będące podstawą zgłoszenia były w momencie jego dokonywania prawdziwe. W kwestii dopuszczalnych kanałów do dokonywania zgłoszeń, o których mowa wyżej, dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia skutecznego działania trzech kanałów, tj.: zgłoszeń wewnętrznych – w ramach danej organizacji, z którym sygnalista pozostaje związany; zgłoszeń zewnętrznych – dokonywanych do właściwych organów; ujawnień publicznych – polegających na podaniu informacji o naruszeniu do wiadomości publicznej.

Pomimo przygotowania przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej projektu o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, który trafił do konsultacji ponad 2 miesiące temu, to do chwili obecnej nie został on jeszcze skierowany do Sejmu.

W związku z brakiem implementacji w terminie mogłoby się zdawać, że stosowanie dyrektywy będzie zawieszone. Nic jednak bardziej mylnego. Z uwagi na prawo Unii Europejskiej oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (wyrok w sprawie Van Duyn z 4 grudnia 1974 r., sygn. 41/74) jeżeli normy dyrektywy są doprecyzowane, jasne oraz bezwarunkowe, a także gdy nie odwołują się do dodatkowych środków, obywatel może powoływać się na nie bezpośrednio nawet gdy nie zostały wdrożone w terminie.

Powyższe oznacza, że od 18 grudnia przepisy omawianej dyrektywy mają zastosowanie do pracowników urzędów państwowych, samorządowych, inspekcji oraz agencji, ale także największych spółek państwowych, spółek komunalnych, szkoły, szpitale czy teatry i muzea.

Pomimo pierwotnych wskazań, że dyrektywa ta będzie dotyczyła w tym roku także przedsiębiorców prywatnych zatrudniających powyżej 250 pracowników, należy wskazać iż w doktrynie dominuje stanowisko, że w stosunku do tych podmiotów stosowanie nowych norm jest zawieszone do czasu wejścia w życie ustawy. Należy jednak z całą pewnością być czujnym i przygotować się wstępnie na wdrożenie nowych procedur.

Brak krajowych przepisów stwarza ogromne ryzyko po stronie podmiotów objętych regulacją. Zarówno w przypadku zignorowania zgłoszenia sygnalisty jak i też zastosowanie wobec niego działań odwetowych, może zostać uznane przez sąd za naruszenie, które pociąga za sobą zarówno roszczenia z zakresu prawa pracy, ale także i ochrony dóbr osobistych.

Adam Kuźma/Radca Prawny